ژانرخانوادگی Family Film

فیلم خانوادگی یا سینمای کودک به فیلمهایی اشاره دارد که در متن خانه و خانواده اتفاق می افتد. این فیلمها کودکان را به عنوان مخاطبان اصلی خود می شناسند و مناسب مخاطبان عادی نیستند. فیلمهای کودکان در چند گروه ارائه می شوند: رئالیسم، فانتزی، انیمیشن، جنگی، موزیکال و برداشت های ادبی از زیرشاخه های فیلمهای کودک هستند.

جنبه های روانشناختی فیلمهای کودک

کودکان با ویژگی های شخصیتی خاص خود که نتیجه تاریخ تکاملی آنهاست پا به جهان هستی می گذارند . از اینرو مسائل خاصی هستند که آنها را مجذوب خود می سازد و از طرف دیگر محدودیت های خاص خود را نیز دارند. اینها ویژگی های جهانی کودکان در سراسر جهان را رقم می زنند. فیلمهایی مانند Bambi, Finding Nemo, Spirited Away بر اساس حسیات قدرتمندی مانند ترس بنا نهاده شده اند که سیستم پرهیز از خطر نامیده می شوند. این سیستم مغز را قادر می سازد تا در هنگام مواجهه با خطر اقدامات پیشگیرانه را لحاظ کند. فیلمهای اینچنینی به بررسی وابستگی عاطفی کودکان به خانواده یا نهادهای خانوادگی یا ایجاد رابطه دوستانه بین افراد اشاره می کند. این گرایشات بیشتر عاطفی هستند تا ساختاری اجتماعی بنابراین مخاطبان جهانی را مورد اشاره قرار می دهند تامخاطبان محلی. جنبه های فرهنگی موجب گوناگونی فیلمها می شوند، در حالیکه تکیه بر این ویژگیهای کلی و روانشناختی به مواردی جهان شمول تر اشاره دارند که بیولوژیک و غریزی تر هستند.

شباهت ها و تفاوت های موجود بین فیلمهای خانوادگی و فیلمهای کودک

در ایالات متحده و اروپا از دهه ۱۹۳۰ به بعد سینمای کودکان تا حدودی مورد توجه قرار گرفت. بر اساس آنچه در نوشته های Bazalgette and Staples در سال ۱۹۹۵ ذکر شد، اصطلاح “فیلم خانوادگی” یک اصطلاح آمریکایی است و “فیلمهای کودک” یک اصطلاح اروپایی شناخته می شود.ولی تفاوت بین این دو را می توان در رویکرد انتخاب شده در گزینش بازیگران نیز جستجو کرد. در فیلمهای آمریکایی جستجو بدنبال قهرمان کودک در برگیرنده جستجویی است که استانداردهای خاص از جمله ظاهر بازیگر و دیگر مسائل را شامل می شود. ولی در اروپا انتخاب بازیگران این نقش ها بر اساس ظاهر عادی صورت می گیرد. همچنین در فیلمهای خانوادگی بازیگران بزرگسال را از بین هنرپیشه های نامدار انتخاب می کنند. این رویکرد بخاطر جذب بیشتر مخاطبان مورد توجه است. بنابراین در فیلمهای خانوادگی آمریکایی جنبه اصلی مورد توجه نحوه کنار آمدن با کودکان مورد توجه است. این رویکرد در انتخاب هنرپیشه ها، فیلمنامه، محتوای طرخ اصلی داستان و تدوین ظهور می کند. با توجه به این تعریف Honey I Shrunk the Kids محصول سال ۱۹۸۹ یک فیلم خانوادگی است. از اینرو فیلمهای کودکان کاملاً از نقطه نظر کودکان بازگو می شوند و در مورد احساسات و عواطف کودکانه مانند ترس، امید، انگیزه و شادی های کودکانه است که از دیدگاه خود کودک نقل می شود. بنابراین فیلمهای خانوادگی در بازارهای داخلی و هم در بازارهای جهانی مخاطبان بیشتری را مال خود می کنند ولی فیلمهای کودکان بازارهای داخلی را مورد توجه قرار می دهند و اهداف تجاری ندارند.

فیلمهای خانوادگی و کودک آمریکا

کمپانی والت دیزنی قبل از جنگ جهانی دوم و ساخت برداشتی انیمیشنی از سری داستان های تخیلی Grimm’s Fairy Tales در قالب فیلم انیمیشن سفید برفی و هفت کوتوله Snow White and the Seven Dwarfs توانست تأثیری شگرف در این گونه از سینما ایجاد کند. دوره پیش از جنگ جهانی دوم و بلافاصله بعد از آن شاهد ساخت و ارائه سه فیلم  بود. Gulliver’s Travel اثر Dave Fleischer و Max Fleischer و پینوکیو Pinocchio به همراه سفیدبرفی و هفت کوتوله سه اثر شناخته شده این دوران هستند. تمام این آثار برداشت های آزاد از منابع ادبی هستند. در دوران جنگ جهانی دوم والت دیزنی فیلمهای خانوادگی دیگری مانند Fantasia در سال ۱۹۴۰ و Dumbo در سال ۱۹۴۱ ساخت. پس از جنگ جهانی هم والت دیزنی به ساخت اینگونه فیلمهای انیمیشن ادامه داد. بر اساس تحقیقات انجام شده مهمترین اقتباس های دوران پس از جنگ جهانی دوم، خاطرات ان فرانک The Diary of Anne Frank، جزیره گنج Treasure Island، هایدی Heidi اثر لوئیجی کومانچینی هستند.

دهه های ۱۹۶۰ تا ۱۹۸۰

در دهه ۱۹۶۰ فیلمهایی مانند To Kill a Mocking Bird و Oliver! به کارگردانی کارول رید از کودکان تصویری معصومانه ترسیم می کرد.از دیگر فیلمهایی که در مورد کودکان ساخته شد Sound of Musicساخته سال ۱۹۶۵و معجزه گر The Miracle Worker بودکه در سال ۱۹۶۲ ساخته شد. هالیوود همچنین فیلمهایی را ساخت که ستاره های آنها کودکان بودند، ولی این فیلمها نتوانستند موفقیت مالی قابل توجهی را کسب کنند. از جمله این فیلمها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

… And Now Miguel (1966), Up the Down Staircase (1967), The Heart is Lonely Hunter (1968), The Learning Tree (1969), Pollyanna (1960), The Parent Trap (1961)

عناوین معروف دهه ۱۹۷۰ ایالات متحده کلاسیک های انیمیشنی هستند که از جمله آنها می توان به The Aristocats در سال ۱۹۷۰، Charlotte’s Web در سال ۱۹۷۳، The Rescuers وHobbit در سال ۱۹۷۷ اشاره کرد. در این دهه فیلمهای اکشن و شادی نیز برای کودکان ساخته شد که Willy Wonka & the Chocolate Factory در سال ۱۹۷۱، Sounder در سال ۱۹۷۲، ،Tuck Everlasting در سال ۱۹۷۶، A Hero Ain’t Nothin’ but a Sandwich در سال ۱۹۷۸ متعلق به این دوره است. Kramer vs Kramer در سال ۱۹۷۸ فیلم درامی بود که کودکان را در تنگنای جدایی پدر و مادر تصویر می کرد. این روند تولید فیلمها الهام بخش تولید فیلمهای دیگری در دهه های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ بود که از جمله موارد موفق آن می توان به دیو و دلبر The Beauty and the Beast تولید سال ۱۹۹۱ و Matilda تولید سال ۱۹۹۶ از مهم ترین آنها هستند.

از جمله فیلمهای معروف دهه ۱۹۸۰ می توان به Popeye در سال ۱۹۸۰، The Fox and the Hound تولید سال ۱۹۸۱ و E.T. the Extra-Terrestrial تولید سال ۱۹۸۲، The Great Mouse Detective تولید سال ۱۹۸۶و The Little Mermaid تولید سال ۱۹۸۹ اشاره کرد. اسپیلبرگ کودکان را در فضایی رئال ترسیم می کند که باید از عهده مشکلات خود برآیند. این موضوع را می توان در ای تی موجود فرازمینی مشاهده کرد که کودکان باید با مسائل جدایی والدین و زندگی با یکی از والدین کنار بیایند. در فیلم Empire of the Sun هم قهرمان داستان پسری به نام جیم گراهام است که باید با مسئله جدایی پدر و مادرش کنار بیاید و سالها این مسئله او را آزار می دهد تا نقطه ای که قادر نیست چهره مادرش را به یاد بیاورد. او جراحت هایی را متحمل شده است ولی جراحت های او ناشی از گلوله نیست بلکه جراحت او ناشی از جنون و خشونت جنگ و جدایی والدین اش از یکدیگر است. پس در نتیجه اگرچه گلوله ها او را از پای در نمی آورند ولی از درون از بین می رود. لوکاس و اسپیلبرگ در ساخته های خود بزرگسالانی را تصویر می کنند که می خواهند کودک باشند.از دیگر فیلمهای مشهور دهه ۱۹۷۰ می توان به برخورد نزدیک از نوع سوم Close Encounters of the Third Kind محصول سال ۱۹۷۷ اشاره کرد. از دیگر فیلمهای معروف این دهه Superman و SupermanII هستند که به عنوان یکی از سرگرم کننده ترین فیلمهای دهه های گذشته شناخته شده اند. دهه های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ شاهد ظهور فیلمها و سری های آنها هستند که  Star Wars IV, V,VI از جمله این مجموعه ها هستند. بازگشت به آینده Back to the Future تولید سال ۱۹۸۵ و قسمت دوم و سوم آن ساخته رابرت زمکیس از جمله موفق ترین موارد هستند. فیلم Annie تولید سال ۱۹۸۲، Flight of the Navigator محصول سال ۱۹۸۶ , The Land Before Time محصول سال ۱۹۸۸  , Batman محصول سال ۱۹۸۹ از دیگر موارد معروف این سال ها به شمار می آیند.

دهه های ۱۹۹۰ و بعد از آن

بازگشت به آینده ۳ این سری از فیلمهای پرطرفدار را به دهه ۱۹۹۰ رساند. در سال های دهه ۱۹۹۰ والت دیزنی ساخت فیلمهای پرطرفدار را ادامه داد . شیر شاه Lion King  تولید سال ۱۹۹۴و Mulan تولید سال ۱۹۹۸ به همراه Toy Story به عنوان یکی از آثار کلاسیک کمپانی پیکسار تولید سال ۱۹۹۵از دیگر عناوین شایان توجه هستند. در این دهه فیلم Edward Scissorhandsتولید سال ۱۹۹۰ که موجودی غیر انسانی را با تمام عواطف انسانی تصویر می کند از جمله آثار موفق تخیلی است. در دهه ۱۹۹۰ فیلمهای دیگری نیز در ژانر خانوادگی ساخته شدند که Alan and Naomi محصول سال ۱۹۹۲، Gurassic Park محصول سال ۱۹۹۳، Searching for Bobby Fischer تولید سال ۱۹۹۳، October Sky تولید سال ۱۹۹۵، Fly Away Homeمحصول سال ۱۹۹۶ از آن جمله اند.

در سالهای پس از ۲۰۰۰ فیلمهای معروفی ساخته شدند از جمله Monsters, Inc. (2001), Ice Age (2002), The Cronicles of Narnia: the Witch and the Wardrobe تولید سال ۲۰۰۵. فیلم Hugo فیلم دیگری است که پس از سال ۲۰۱۰ توسط مارتین اسکورسیزی در سال ۲۰۱۱ ساخته شد.

فیلم های سینمای کودک و خانوادگی انگلستان

در دهه ۱۹۶۰ فیلمهایی در ارتباط با کودکان ساخته شدند که اکنون به عنوان فیلم کلاسیک این ژانر محسوب می شوند. Lonliness of the Long Distance Runner (1962), Lord of the Flies(1963), Born Free (1966), To Sir with Love (1967), If … محصول ۱۹۶۹از جمله این فیلم ها هستند. kes را نیز می توان در این لیست جای داد که در سال ۱۹۶۹ ساخته شده بود. بسیاری از فیلمهای کودکان در زمره فیلمهای آوانگارد قرار می گیرند چون رویکردی نامتعارف و بحث برانگیز نسبت به موضوعات اتخاذ می کنند. بنا به اظهار منتقدان یکی از نمونه های آوانگارد سینمای کودک را می توان Pink Floyd the Wall محصول ۱۹۸۲ دانست. این فیلم برداشتی بحث برانگیز و دهشتناک از دوران کودکی افرادی است که در آنها روند بیگانه شدگی، مدارس  شبانه روزی، محرومیت از عواطف والدین، جنگ، اضطراب جدایی و طمع مصرف کنندگی است که در دوران کودکی موجبات تأثیرات روانی بزرگسالی را بدنبال دارد. از دیگر فیلمهای مهم این رده می توان به انیمیشن خمیری Wallace and Gromit اشاره کرد. The Wrong Trousers محصول ۱۹۹۳ به کارگردانی نیک پارک نمونه دیگر این ژانر است.

فیلم های سینمای کودک و خانوادگی انگلستان

دردهه ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰ استودیو فیلمسازی در مسکو ساخته شد. برخی از فیلمهای این استودیو به انگلستان وارد شدند از جملهMagic Fish, The land of Toys, The Humpbacked Horse. در دوران پس از جنگ جهانی دوم شاهکار نئورئالیست سینمای ایتالیا Bicycle Thieves اثر ویتوریا دسیکا در سال ۱۹۴۸ جلوه نمایی می کند. فیلم Forbidden Games در سال ۱۹۵۲ وضعیت کودکان را در زمان جنگ نشان می داد. از جمله فیلمهای این دوران می توان به Journey to the Beginning of Time محصول۱۹۵۵ سینمای چک اشاره کرد. از فیلمهای مهم دیگر این ژانر می توان به رومئو و ژولیت محصول مشترک ایتالیا و انگلستان در سال ۱۹۶۸ و L’Enfant sauvage محصول سال ۱۹۶۹ سینمای فرانسه اشاره کرد. کارگردانان فرانسوی لویی مال Louis Malle و فرانسوا تروفو Francois Truffaut کمک شایانی به سینمای کودک کردند. لویی مال فیلمهای Zazie dans Le Metro, Murmer of the Heart و Pretty Baby را کارگردانی کرد. کارهای تروفو در زمینه سینمای کودک شامل ۴۰۰ Blows, Wild Child, Small Change  و Small Change می شود. سبک فیلمسازی لویی مال و تروفو الهام بخش بسیاری از فیلمهای جدید است. از آن جمله می توان به فیلم Ponette محصول سال ۱۹۹۶به کارگردانی ژاک دوالن Jacques Doillon اشاره کرد که در آن دردهایی به تصویر کشیده می شود که کودکان بخاطر محروم شدن از عشق خانواده و ماندن در مدارس شبانه روزی مجبور به تجربه آن هستند.از جمله فیلمهای معروف دهه ۱۹۶۰ می توان The Christmas Tree محصول سال ۱۹۶۹ را نام برد که بدلیل ابتدا به بیماری سرطان خون با مرگ دست و پنجه نرم می کند. Mouchette محصول سال ۱۹۶۴ به کارگردانی روبر برسون به موضوع خودکشی یک دختر ۱۴ ساله می پردازد. بررسی دو اثر Mary Poppins وMouchette پیچیدگی و ابهام موضوعیت کودکان در دهه ۱۹۶۰ را  نشان می دهد. فیلم Alice in den Staden ساخته ویم وندرز در سال ۱۹۷۴ یکی دیگر از نمونه های این ژانر است که در آلمان ساخته شد. از جمله اثرهای مؤثر در این ژان می توان The Spirit of the Behive محصول ۱۹۷۳ کشور اسپانیا را نام برد. فیلم Fanny and alexander ساخته اینگمار برگمن و فیلم دانمارکیPelle the Conqueror محصول سال ۱۹۸۸ از آثار دیگر این ژانر سینمایی است. فیلم Autumn Sonata ساخته اینگمار برگمن یکی از شاهکارهای سینما در این زمینه است که به شرح روابط موجود بین والدین و فرزندان از زبان فرزند پس از سالها. از مهمترین فیلمهای ژانر کودک در دهه ۱۹۸۰ داستان بی پایان The NeverEnding Story به کارگردانی ولفگانگ پترسون ، فیلم دانمارکی Me and Mamma Mia و فیلم مجارستانی Love,Mother  محصول سال ۱۹۸۷ است. در دهه ۱۹۹۰ فیلمهای روسی مهمی ساخته شدند که از بین آنها Burnt by the Sun محصول سال ۱۹۹۴ و  The Thief محصول سال ۱۹۹۷ است که هر دو آنها در روسیه دوران انقلاب صورت می گیرند. در سالهای بعد از سال ۲۰۰۰ شناخته ترین فیلمهای این ژانر فیلم فنلاندی Mother of Mine، فیلم کوتاه Supplente محصول سال ۲۰۰۷ و انیمیشن مشترک اروپایی-لهستانیPeter and the Wolf در سال ۲۰۰۶ هستند. The Kid with a Bike در سال ۲۰۱۱ به عنوان یکی از فیلمهای مشهور ژانر کودک خودنمایی می کرد.

۱۰۰ فیلم برترماجرایی سینما