گونه های سینمایی (اکشن)

 ^{ژانر اکشن نوعی از فیلمها را در بر می گیرد که در آن یکی از قهرمانان یا تعدادی از آنها در جریان یک سری از چالش ها قرار می گیرند که با مبارزه های فیزیکی، صحنه های نبرد، خشونت و تعقیب و گریز هیجان انگیز همراه است. در فیلمهای اکشن شخصیتی موجه تصویر می شود که بر خلاف امکانات کم و شانس ناچیز در شرایطی مرگبار قرار می گیرد و در نهایت در رویارویی با شخصیت منفی داستان پیروزی را از آن خود می کند.}

^{اگرچه اینگونه از فیلمها منبع درآمد بسیار قابل اعتمادی برای فیلمسازان به شمار می روند (مخصوصاً اگر قهرمان خود را از بین افراد مؤثر در روند شکل گیری تاریخ یا رمان ها انتخاب کرده باشند)، ولی از طرف منتقدان چندان مورد توجه و نقد هنری قرار نمی گیرند.}

 ^{با پیشرفت هایی که در زمینه گرافیک رایانه ای شکل گرفته است، خلق صحنه هایی که دارای جلوه های ویژه هستند با سهولت بیشتری نسبت به آنچه در گذشته شاهدش بوده ایم صورت می پذیرد. در گذشته اغلب این صحنه ها توسط هنرنمایی بدلکاران شکل می گرفت. البته فیلمهایی که از میزان بسیار زیاد جلوه های رایانه ای استفاده می کنند منجر به خلق صحنه های بسیار باورنکردنی می شوند که از سوی بسیاری از کارگردانان با انتقاد شدید روبرو می شوند.  علیرغم وجود مؤلفه های اکشن در فیلمها از بدو پیدایش این صنعت، از دهه ۱۹۷۰ به بعد بود که با حضور بدلکاران و جلوه های سینمایی این ژانر به بالندگی رسید. ژانر اکشن در ارتباط تنگاتنگ با ژانرهای هیجانی (Thriller) و ژانر ماجراجویی (Adventure) است و ممکن است بخش هایی از ویژگی های فیلمهای جاسوسی (Spy) را نیز در خود جای داده باشد.}

فیلم های اکشن اولیه

 در دهه های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ فیلمهای اکشن بیشتر یا فیلمهای ماجرایی بودند که در آنها داگلاس فیربنکس Douglas Fairbanks شمشیرهایی را با سیستم فریم به فریم به حرکت در می آورد یا عموماً فیلمهای وسترن.

 در دهه ۱۹۴۰ اکشن با فیلمهای جنگی و کابویی وارد مرحله تازه ای شد. آلفرد هیچکاک وقتی در فیلم شمال از شمالغربی آن صحنه های مخاطره آمیز کوه های راشمور را خلق کرد، ژانر جاسوسی را هدف قرار داده بود. این فیلم به همرا فیلم اکشن جنگی توپ های ناوارون The Guns of Navarone تهیه کنندگان معروف مانند آلبرت آر بروکولی Albert R. Broccoli و هری سالتزمن Harry Saltzman را بر آن داشت تا در سری فیلمهای اکشن – ماجرایی کتاب یان فلمینگ Ian Fleming سرمایه گذاری کنند.

 موفقیت ادامه دار فیلمهای جیمز باند (که پیشاپیش فیلمهای اکشن دهه ۱۹۶۰ حرکت می کردند) سرآغاز راه فیلمهای اکشن امروزی بود. در این فیلمها شخصیت هایی تصویر می شدند که بزرگتر از زندگی عادی بودند: از جمله قهرمانان دارای امکانات گسترده قابل اعتمادی که به روش های خلاق یک نفره در صف نیروهای مغز متفکر منفی فیلم نفوذ می کرد. در فیلمهای باند از تصادف های اتومبیل، برش های فیلمی کوتاه و جنگ های با دست خالی و همچنین سلاح ها و وسایل متعددی بهره گیری می شد.

دهه ۱۹۷۰

 در دهه ۱۹۷۰ فیلمهای جیمر باند با چالش فیلمهای کارآگاهی و درامهای جنایی شهری روبرو شدند که رفته رفته تکامل یافتند و با تلفیق در ژانر جدید اکشن به پیدایش گروهی از فیلمهای پلیسی انجامیدند که از بین آنها می توان به Bullit(۱۹۶۸), The French Connection (۱۹۷۱), Dirty Harry (۱۹۷۱ اشاره کرد. فیلم هری کثیف هنرپیشه اصلی فیلم، کلینت ایستوود را از حالت قالبی یک قهرمان وسترن خارج کرد و در متن دنیای شهری مدرن با ارائه پتانسیل بیشتر خشونت و همچنین هیجان و شکوه مثال زدنی بستری مناسب تر برای رشد ونمو قهرمان داستان همانند فیلمهای وسترن و فراتر از آن برای او فراهم کرد. فیلم هری کثیف نقطه پایانی بود بر وسترن های بیشماری که کابوی ها و سرخپوستان آمریکایی را به تصویر می کشید. تلفیق ژانرهای جاسوسی و جنگی، وسترن و کارآگاهی به عنوان امری عادی در سینمای دهه ۱۹۸۰ تبدیل شد. باید به این نکته نیز اشاره کرد که دهه ۱۹۷۰ تولد ژانر فیلمهای اکشن و معرفی آن به علاقمندان ژانر وسترن بود.

موفقیت فیلمهای جیمز باند الهام بخش فیلمهای هنرهای رزمی بود که تحت تأثیر فیلمهای آسیای شرقی تولید شد و توجه همگان را به خود جلب کرد. فیلم اژدها وارد می شود(Enter the Dragon (۱۹۷۲ و راه اژدها Way of the Dragon (۱۹۷۱از جمله این فیلمها بودند.فیلمهای بعدی این ژانر چاک نوریس را به دنیای فیلمهای رزمی معرفی کرد. اگرچه بسیاری فیلم ساعت شلوغی The Rush Hour جکی چن را عامل محبوبیت فیلمهای رزمی در ایالات متحده می دانند ولی چاک نوریس با فیلم Good Guys Wear Black (۱۹۷۷ و A Force of One (۱۹۷۹ توانست فیلمهای رزمی را با دنیای پلیس و دزدان در هم آمیزد.

دهه ۱۹۸۰

 در دهه ۱۹۸۰ شاهد سلطه فیلمهای اکشن بر سینمای هالیوود بودیم و اکثر فیلمهای پرفروش از این ژانر بودند.از جمله هنرپیشه های معروف این ژانر می توان به سیلوستر استالونه، آرنولد شوارتزنگر، بروس ویلیس و چاک نوریس اشاره کرد. استیون اسپیلبرگ و جورج لوکاس با ساخت اثر بسیار پرمخاطب Raiders of the Lost Arch در سال ۱۹۸۱ به نوعی به فیلمهای جیمز باند ادای دین کردند. در سال ۱۹۸۲ نیک نولت هنرپیشه کهنه کار هالیوود به همراه ادی مورفی با هنرنمایی در فیلم اکشن-کمدی ۴۸ Hrs رکوردهای فروش را در هم شکستند. این فیلم به عنوان اولین فیلم رفیق پلیس “buddy cop”شناخته می شود. در همین سال سیلوستر استالونه با هنرنمایی در فیلم First Blood اولین فیلم از سری محبوب رمبو را پایه گذاری کرد. این فیلم بسیار موفقیت آمیز بود و دومین نمونه آن Rambo: First Blood Part II در سال ۱۹۸۵ به عنوان محبوب ترین فیلم در میان این گروه از فیلمها مطرح شد و شخصیت جان رمبو را به عنوان یک شخصیت مردمی و محبوب به جامعه آمریکا شناساند.

مورد بعدی ادامه دهنده راه اصلی هالیوود (بودجه بیشتر، هنرپیشه های مستعدتر) بود که در قالب فیلم Lethal Weapon در سال ۱۹۸۷ تبلور یافت و به عنوان یک موفقیت مالی پیامی را به استودیوهای فیلمسازی رساند. فیلم Die Hard که در سال ۱۹۸۸ ساخته شد در زمینه توسعه ژانر اکشن نقش مؤثری را ایفا کرد. در این فیلم بروس ویلیس نقش کارآگاه پلیس نیویورک را بازی می کند که بطور ناخواسته در ماجرای تصرف ساختمانی اداری در نیویورک توسط گروه های تروریستی درگیر می شود. این فیلم الگویی بود برای فیلمهایی که پس از آن کپی برداری شدند. فیلمهایی مانند Under Siege (۱۹۹۲), Sudden Death (۱۹۹۵), Air Force One همگی از الگوی این فیلم در شرایط متفاوت بهره می بردند. تا اواخر دهه ۱۹۸۰ تأثیر موفقیت آمیز فیلمهای اکشن در ژانرهای دیگر مشهود بود. فیلمهای ترکیبی از ژانرهای مختلف به عنوان یک نرم مطرح شد (مانند First Blood و Missing in Action) که اکشن های علمی-تخیلی  بودند (مانند The Terminator و Robocop) که اکشن های علمی-تخیلی بودند و اکشن های ترسناک (مانند Aliens و Predator) وحتی گاهی فیلمهای اکشن-موزیکال-کمدی (مانند The Blues Brothers

دهه ۱۹۹۰

دهه ۱۹۹۰ دهه فیلمهای ژانرهای ترکیبی و فیلمهای سری بود. فیلمهای اکشن شهری مانند ژانرهای وسترن و جاسوسی شروع به تقلید از خود کردند و با پیشرفت های بسیاری که در زمینه جلوه های گرافیک رایانه ای اتفاق افتاد، شرایط محیطی واقعی جای خود را به شرایط فانتزی تر داد. این دوره از فیلم ها بودجه هایی را به خود اختصاص دادند که در تمام دوران سینما بی سابقه بودند. موفقیت چند باره فیلمهایی مانند Dirty Harry و جیمز باند نشان دهنده این واقعیت بود که موفقیت یک فیلم می تواند منجر به تولید سری های موفقیت آمیز شود. بنابراین در دهه ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ شاهد افزایش بودجه و تعداد سری های بیشتری نسبت به گذشته بودیم. بر خلاف آنچه که در دهه های نخستین سینما شاهد بودیم و اغلب اوقات سری ها با استقبال مواجه نمی شدند، در دهه ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ نه تنها ستاره های سینما می خواستند که جادوی موفقیت اولیه را تکرار کنند، بلکه سعی می کردند تا در شماره های بعدی این کشش را چند برابر کنند. این مسئله باعث ایجاد گرایش نزد فیلمسازان برای خلق تکنولوژی های جدیدتر انداخت تا بتوانند برنده رقابت باشند و به استانداردهای جدیدتری در عالم سینما دست یابند. موفقیت فیلم Batman ساخته تیم برتون در سال ۱۹۸۹نقطه شروعی بود بر ساخت گروهی از فیلمهای موفق سینما به جهت مالی. این فیلمها ظرف یک دهه موفقیت و قابلیت سرمایه گذاری بر فیلمهای وابسته به رمان: فیلمهای کمیک استریپی را به اثبات رساندند.

دوران پس از ۲۰۰۰

 فیلمهای ژانر اکشن تا به امروز قابلیت ترکیب بالای خود با ژانرهای دیگر را نشان داده اند. به عنوان مثال فیلم Star Trek در سال ۲۰۰۹ از وجود چندین مفهوم علمی مانند عبور از سیاه چاله ها برخوردار بود، ولی بخش عمده فیلم بر صحنه های اکشن متمرکز بود که خیلی مرسوم هستند (مانند تیراندازی و درگیری با دست و مشت). این در حالی است که در نسخه اصلیStar Wars صحنه های اکشن بیشتر بین سفینه ها و رهگیری آنها در فضاهای بیکران است. این فیلمها نمونه های اکشن با پیچیدگی علمی-تخیلی هستند. رویه ای که با Star Trek و در حالتی جسورانه تر سه گانه Dark Knight مورد توجه قرار گرفت، همان مبارزه دست به دست و تکنیک های فیلمهای رزمی آسیایی است که در فیلمهای ابرقهرمانی مورد استفاده قرار می گیرد.

Jason Statham همانند ستاره های پیشین، در صدر ستاره های اکشن قرن بیست و یکم قرار دارد. تعهد او به عنوان یک ستاره فیلمهای اکشن ستودنی است. این در حالی است که ستاره قبلی Channing Tatum به آرامی با حضور در فیلمهایی مانند Dear John به ژاتر درام منتقل شده است. زوال ستاره های اکشن سینما یکی از موضوعات داغ عالم سینماست. فیلمهای The Expendables و The Expendables II ساخته سیلوستر استالونه کپی بعضاً هجوآمیزی است از گروه بازنشسته سینمای اکشن دهه ۱۹۸۰.

زیر ژانرهای اکشن

 اکشن کمدی – زیر ژانری که ژانرهای کمدی و اکشن را در یکجا جمع کرده است. این ژانر در دهه ۱۹۸۰ و با ورود هنرپیشه هایی که سابقه فعالیت کمدی داشتند مانند Eddie Murphy به ژانر اکشن آغاز شد. این فیلمها فاقد صحنه های خشن درگیری هستند و بندرت در آنها شاهد مرگ شخصیتی هستیم. فیلمهای کمدی مانند Dumb and Dumber و Big Momma’s House که دارای تمهای اکشن هستند در زمره فیلمهای این ژانر قرار نمی گیرند. صحنه های اکشن نقش کلیدی تری در فیلمهای اکشن کمدی دارند. نمونه های اکشن کمدی Beverly Hills Cop, Midnight Run, Bad Boys هستند.

اکشن ترسناک – یک زیر ژانر از ترکیب نفوذ یک نیرو یا رویداد پلید یا ماوراء الطبیعه از فیلمهای ترسناک با نبردهای همراه سلاح و تعقیب و گریزهای هیجان انگیز ژانر اکشن است. تم هایی که اغلب در سینمای اکشن ترسناک به نمایش در می آیند اعم هستند از خون، شیاطین، حیوانات پلید، خون آشام ها و بیشتر از همه زامبی ها. این زیرگروه می تواند عناصری از سینمای فانتزی را نیز وام بگیرد. نمونه هایی از این فیلمها عبارتند از:

Army of Darkness, Resident Evil, Ghost Rider, Planet Terror, Undead, Doomsday, Underworld, Constantine, Priest,Dawn of the Dead, Deep Rising, From Dusk Till Dawn, Blade, Legionو End of Days

اکشن با تم جان سخت – داستان فیلم در مکان های محدود مانند یک ساختمان، هواپیما یا کشتی اتفاق می افتد که به تصرف مأموران دشمن در آمده ولی فردی قهرمان با استفاده از استعداد شخصی و حرکات دزدانه سعی در شکست دادن این نیروهای متخاصم دارد. این زیر ژانر با فیلم جان سخت شروع شد و بسرعت محبوبیت بسیاری بدست آورد. فیلمهای بسیاری از این الگو تقلید کرده اند. از آن جمله می توان به فیلمهای Under Siege ( که در آن تروریست ها یک کشتی را به تسخیر در می آورند)، Broken Arrow (تروریست ها یک سلاح هسته ای را از یک بمب افکن B2 به سرقت می برند)، Snakes at a Plane (مارهای سمی در هواپیما پخش می شوند)، Speed, Under Siege 2: Dark Territory , Derailed, Sudden Death,Passenger 57, Executive Decision, Air Force One, Con Air, Half Past Dead, The Rock, Paul Blart; Mall Cop, Spoofاشاره کرد.

 بلایای طبیعی – در این فیلمها اغلب مؤلفه های ژانرهای مهیج و گاهی اوقات علمی-تخیلی گنجانده می شود. مهمترین بخش چالشزای این فیلمها بلایای طبیعی یا مصنوع مانند سیل، زمین لرزه، آتشفشان و غیره است. نمونه های بارز این  فیلمها عبارتند از: Independence Day, Daylight, Earthquake, 2012, The Day After Tomorrow, Poseidon, The Towering Inferno, Dante’s Peak, Deep Impact, Volcano, The Core, Armagedon, Twister.

 اکشن علمی – تخیلی – در این زیرژانر بسیاری از قراردادهای سینمای علمی-تخیلی گنجانده شده است. فیلمهای علمی-تخیلی با تکیه بر نبردهای سلاح گرم، جنگ های فضایی، سلاح های اختراع شده جدید و غیره به پیشبرد طرح داستان خود می پردازند. نمونه های این سینما عبارتند از:

G.I. Samurai, Terminator 2, The Matrix, Total Recall, Minority Report, The Island, Star Trek, Aliens, I, Robot,Transformers, Equilibrium, District 9, Serenity, Akira, Paycheck, Predator, Robocop, Avatar, Mad Max 2 و The Fifth Element.

اکشن جاسوسی – در این فیلمها قهرمان داستان اغلب یک قهرمان دولتی است که باید دربرابر رقیب خود که دولت مقابل یا گروه های تروریستی هستند، دست به عملیات های محیرالعقولی بزند. این فیلمها داستان جاسوسانی هستند که با رویدادهایی در سطح جهانی دست و پنجه نرم می کنند. این ژانر به متن جاسوسی غیرواقعی در شرایط واقعی (مانند برداشت هایی که از John Le Carre صورت گرفته) یا تخیلی (مانند جیمز باند) می پردازد. این زیر ژانر یکی از جنبه های مهم سینمای انگلیس محسوب می شود که در آن کارگردانانی مانند آلفرد هیچکاک و کارول رید فیلمهای بیشماری را در قالب خدمات سرویس های اطلاعاتی انگلیس ارائه داده اند. این زیر ژانر مؤلفه هایی چون فرار، اکشن سنگین، نبردهای بروز، هیجانات مبتنی بر تکنولوژی و محلهای بسیار جذاب را دستمایه خود قرار می دهد. تمام فیلمهای سینمای جاسوسی در قالب اکشن نمی گنجند، فقط آن دسته از فیلمها که صحنه های اکشن بسیار مهیج دارند در این بخش قرار می گیرند. برخی از فیلمهای شناخته شده این ژانر به قرار زیر هستند:

Casino Royale, the Mission: Impossible سری, Ronin, True Lies, Salt, From Paris with Love, The International, Patriot Games, xXx, Colombiana و The Bourne سری فیلمهای

 اکشن ابرقهرمانی – اغلب دارای عناصری از فیلمهای علمی-تخیلی و فانتزی است و بر کنش های یکی یا چند تن از قهرمانان تمرکز می کند که دارای قدرت ابرقهرمانی هستند و از آن در راه خدمت به عموم استفاده می کنند. این فیلمها اغلب اوقات دارای درونمایه های اکشن هستند و در ابتدا نسخه اولیه فیلم به خاستگاه نیروی خاصی می پردازد که اغلب با نبردی اولیه برابر معروف ترین دشمن باستانی شخصیت اصلی توأم است. نمونه های این سینما شامل موارد زیر هستند:

The Dark Knight, Iron Man, Spider-Man, The Avengers, X-Men, The Incredible Hulk , Superman

هنرپیشه ها

هنرپیش های دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ مانند جان وین John Wayne واستیو مک کوئینSteve McQueenو لی ماروین Lee Marvinمشعل سینمای اکشن را به هنرپیشه های دهه ۱۹۷۰ انتقال دادند. هنرپیشه های مطرح اکشن دهه ۱۹۷۰ بروس لی Bruce Lee، تام لافلین Tom Laughlin، چارلز برانسون Charles Bronson، کلینت ایستوود Klint Eastwood، سانی چیبا Sonny Chibaبودند. در دهه ۱۹۸۰ مل گیبسون Mel Gibson و دنی گلاور Danny Glover در یک سری از فیلمهای رفیق پلیسی بنام سلاح مرگبار شرکت کردند. در دهه ۱۹۸۰ قهرمان اسبق بدنسازی جهان آرنولد شوارتزنگر Arnold Schwarzenegger و سیلوستر استالونه Sylvester Stallone در فیلمهای خود از سلاحهای اتوماتیک سنگین استفاده می کردند که موجب جلب طرفداران زیادی شد. استیون سیگال Steven Seagal با چهره جدی خود در تعدادی از فیلمهای اکشن ایفای نقش کرد. بروس ویلیسBruce Willis در یک سری از فیلمهای اکشن برگرفته از فیلمهای وسترن هنرنمایی کرد که خود آغازگر یکی از زیر مجموعه های اکشن بود.

 هنرپیشه های اروپایی مانند ژان کلود وندام Jean-Claude Van Damme متولد بلژیک، ژان رنو Jean  Reno متولد مراکش، دولف لاندگرن Dolph Laundgren متولد سوئد، کالین فارل Colin Farrell متولد ایرلند و جیسون استتام Jason Statham متولد انگلستان در فیلمهای اکشن دهه ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰ نقش آفرینی کردند.