رمزارز چیست؟

با افزایش کاربردها و سودآوری رمزارزها در سال های گذشته این پرسش در ذهن برخی افراد شکل گرفته است که رمزارزها چه هستند و چگونه می توان از آنها برای ایجاد شغلی پرسود یا حداقل پس اندازی نسبتاً مطمئن بهره برد. در این میان تعداد بسیار زیادی از افراد بدون مطالعه و کسب اطلاعات و بی تجربه وارد این بازار پرتلاطم شده اند و بعضاً بخش عمده ای از دارایی و پس انداز خود را از دست داده اند. تعدادی دیگر با برنامه ریزی و زمان بندی صحیح و قرارگیری در مسیر درست سود های سرشاری را به دست آورده اند. در این بخش قصد داریم تا با برنامه ای نسبتاً منسجم و قدم به قدم پا در این پهنه گسترده بگذاریم و رفته رفته به مسیر تحولات رمزارزها، نحوه عملکرد و همچنین روش های سرمایه گذاری، تحلیل، شناخت بازارها، ساز و کار معاملات و بسیاری از مطالب حیاتی در این زمینه بپردازیم.

رمزارز یا ارزمجازی یک فرمول رمزنگاری شده است که مصرف دوباره و جعل آن غیرممکن است. بسیاری از رمزارزها شبکه هایی غیرمتمرکز هستند که برمبنای تکنولوژی بلاک چین بنانهاده شده اند. بلاک چین یک سیستم از حساب های توزیع شده است که شبکه ای ناهمگون از کامپیوترها آنها را میسر می کنند. مشخه اصلی رمزارزها این است که توسط یک مرجع مشخص اعتباری تأمین نمی شوند، که همین مسئله باعث می شود حکومت ها نتوانند در آن دخل و تصرف داشته باشند.

نکات مهم

یک رمز ارز شکلی از دارایی دیجیتال است برپایه شبکه ای بزرگ از کامپیوترها توزیع می شود. این ساختار غیرمتمرکز به آنها این امکان را می دهد که خارج از کنترل دولت ها و مراجع مرکزی به فعالیت ادامه دهند.

متخصصان بر این باور هستند که بلاک چین و تکنولوژی های مرتبط در فعالیت های صنایع زیادی همچون حقوق و علم سرمایه ایجاد اختلال خواهند کرد.

مزیت رمزارزها بواسطه سرعت بالا و فی تراکنش انتقال است و همینطور سیستم های غیرمتمرکزی که بخاطر یک اشتباه از کار نمی افتند.

نقطه ضعف رمزارزها ارزش متغیر آنها و مصرف انرژی بالا برای انجام فعالیت های استخراج آنهاست که تحت عنوان ماینینگ (Mining) مطرح می شود. نکته منفی دیگر در مورد رمزارزها استفاده از آنها در انجام فعالیت های مجرمانه است.

رمزارزها ارزهای دیجیتال یا مجازی هستند که توسط سیستم های رمزنگاری شده مدیریت و اداره می شوند. آنها بدون استفاده از سیستم های واسط شخص ثالث پرداخت های آنلاین امن را میسر می سازند. رمزنگاری به الگوریتم ها و تکنیک های رمزگذاری مانند رمزگذاری منحنی بیضوی، کلید عمومی-خصوصی و کارکردهای هش (Hashing Function) اشاره دارد که ورود به این فرآیندها را ممکن می کنند.

رمزارزها را می توان استخراج کرد یا از صرافی های ارز دیجیتال خریداری کرد. تمامی سایت هایی که در زمینه تجارت آنلاین فعالیت دارند اجازه انجام پرداخت با رمزارزها را نمی دهند. حتی رمزارزهای معروف مانند بیت کوین (Bitcoin) هم در معاملات خرد جایگاهی ندارند. ولی ارزش سرسام آور برخی از رمزارزها آنها را به یکی از ابزارهای مهم در زمینه تجارت تبدیل کرده است. از آنها در مقیاس کوچک برای انتقال دارایی به بیرون از مرزها نیز استفاده می شود.

تکنولوژی بلاک چین در مرکز محبوبیت و کاربردی بودن بیت کوین قرار دارد. همانطور که از نامش پیداست، بلاک چین اصولاً گروهی از بلوک ها یا قراردادهای ثبتی به هم پیوسته آنلاین هستند. هر یک از بلوک ها دربرگیرنده گروهی از تبادلاتی است که بطور مستقل توسط هر یک از اعضای گروه تأیید می شود. هر یک از بلوک های ایجاد شده باید توسط هر یک از گره ها (nodes) تأیید شود تا تراکنش انجام شود. این فرآیند جعل پیشینه تراکنش ها را غیرممکن می کند. محتوای سیستم ثبتی آنلاین باید از طرف کل شبکه یک گره یا کامپیوتری که از یک کپی از اسناد ثبتی پشتیبانی می کند مورد توافق قرار بگیرد.

متخصصان تکنولوژی بلاک چین بر این باورند که تکنولوژی بلاک چین می تواند در تعدادی از صنایع مانند زنجیره عرضه و فرآیندهایی همچون رأی گیری آنلاین و سرمایه گذاری جمعی مورد استفاده قرار گیرند. مؤسسات مالی مانند JPMorgan  در حال تست کردن تکنولوژی بلاک چین برای کاهش هزینه های تراکنش از طریق ساده سازی فرآیندهای پرداخت هستند.

بیت کوین شناخته شده ترین و ارزشمندترین رمزارز موجود است. در سال ۲۰۰۸ یک فرد ناشناس بنام ساتوشی ناکاموتو آن را اختراع کرد و از طریق یک وایت پیپر (white paper) آن را به جهان معرفی کرد. امروز هزاران نمونه از رمزارزها در جهان وجود دارند.

هر یک از این رمزارزها مدعی داشتن ویژگی ها و کاربردهای خاص خود هستند. به عنوان مثال اتر اتریوم (Ethereum) خود را به عنوان سوخت پلتفرم قراردادهای هوشمند مطرح کرده است. ارز XRp ریپل از طرف بانک ها برای تسهیل تراکنش ها بین مشخصه های جغرافیایی مختلف مورد استفاده قرار می گیرد.

بیت کوین در سال ۲۰۰۹ به عموم مردم ارائه شد و بیشترین سهم از معاملات و پوشش را به خود اختصاص داده است. در ماه نوامبر سال ۲۰۲۱ بیش از ۱۸.۸ میلیون بیت کوین در چرخه معاملات وجود داشت و سرمایه بازاری (market cap) بالغ بر ۱.۲ تریلیون دلار را به خود اختصاص داده بود. تنها ۲۱ میلیون بیت کوین امکان وجود دارند.

پس از موفقیت های بیت کوین در جذب اقبال عمومی بسیاری از رمزارزهای دیگر که به آلت کوین ها (altcoins) معروف هستند، به بازار معرفی شدند. برخی از آنها کپی بیت کوین هستند در حالی که رمزارزهای دیگری نیز هستند که از ابتدا به شیوه ای متفاوت برنامه ریزی شده اند. از جمله این ارزها می توان به سولانا (Solana) لایت کوین (Litecoin) اتریوم (Ethereum) کاردانو (Cardano) و ایوس (EOS) اشاره کرد. تا قبل از ماه نوامبر ۲۰۲۱ مجموع تمام رمزارزهای موجود به ۲.۱ تریلیون دلار رسیده بود و از میان آنها بیت کوین ۴۱ درصد از کل سهم بازار را به خود اختصاص داده است.

ارزهای فیات (Fiat Currency) ارزش خود را از مراجع مالی و دولت ها می گیرند. به عنوان مثال بانک مرکزی ایالات متحده آرم خود را بر پشت تمامی اسکناس های دلار چاپ می کند.

ولی رمزارزها از طرف هیچ یک از سازمان های دولتی یا خصوصی حمایت نمی شوند. به همین دلیل تشکیل پرونده حقوقی در هر یک از مراجع حقوقی برای آنها دشوار است. اینکه رمزارزها عمدتاً خارج از زیرساخت های مالی کاربرد داشته اند، کمکی به اصل ماجرا نمی کند. وضعیت حقوقی رمزارزها معانی ضمنی  زیادی را در تراکنش ها و معاملات روزانه بدنبال داشته است. در ماه ژوئن ۲۰۱۹ سازمان FATF اعلام کرد که نقل و انتقالات رمزارزها باید در راستای ملزومات قانون مسافرت (Travel Rule) باشد که نیازمند انطباقات AML است.

در ماه دسامبر سال ۲۰۲۱ کشور السالوادور تنها کشوری بود که از بیت کوین برای تراکنش های مالی خود استفاده می کرد. در جاهای دیگر دنیا قوانین رمزارزهای متفاوتی در جریان است.

لایحه پرداخت های مالی ژاپن بیت کوین را یک دارایی قانونی تعریف کرده است. تبادلات رمزارزها در کشورها مستلزم جمع آوری اطلاعات بانکی مشتریان و جزئیات تراکنش ها است. کشور چین استخراج و استفاده از رمزارزها را در داد و ستدهای درون مرزی ممنوع اعلام کرده است. گفته می شود کشور هندوستان بدنبال ایجاد یک چارچوب قانونی برای رمزارزها است.

در اتحادیه اروپا رمزارزها قانونی هستند. مشتقات و تولیدات دیگری که از رمزارزها استفاده می کنند، باید به عنوان “ابزارهای مالی” تعریف شوند. در ماه ژوئن سال ۲۰۲۱ کمیسیون اروپا قانون بازارهای دارایی های رمزارزی (MiCA) را به منظور ایجاد امنیت برای قوانین ارائه کرد و قوانینی را برای شرکت ها و عاملین تجاری ارائه دهنده خدمات مالی که از رمزارزها استفاده می کنند، در نظر گرفته است.در ایالات متحده، به عنوان بزرگترین و پیشرفته ترین بازار مالی جهان، مشتقات بیت کوین مانند بازارهای فیوچرز بیت کوین در صرافی شیکاگو مرچندایل ارائه می شوند. کمیسیون اوراق بهادار و تبادلات (SEC) بیت کوین و اتریوم را به عنوان اقلام بهادار نمی شناسد.

نکته مهم – اگرچه رمزارزها شکلی از پول به حساب می آیند، خدمات درآمد داخلی (IRS) با آنها به عنوان دارایی مالی برخورد می کند. و مانند تمام اشکال دیگر سرمایه گذاری اگر فردی درآمدی از فروش و یا معامله رمزارزها به دست آورد، دولت بخشی از آن را مطالبه می کند. در تاریخ ۲۰ ماه می ۲۰۲۱ خزانه داری آمریکا لایحه ای را پیشنهاد کرد که بر اساس آن باید افراد تراکنش های رمزارزی بالای ۱۰۰۰۰ دلار را به IRS گزارش دهند. حالا باید دید قرار است IRSچگونه با این موارد برخورد خواهد کرد، به عنوان درآمد سرمایه ای یا درآمد ساده. این موضوع بستگی به طول زمانی است که فرد رمزارز را نگه داشته است.

رمزارزها با هدف ایجاد انقلاب در زیرساخت های مالی ایجاد شدند. ولی مانند تمامی انقلاب ها، نکات دیگری نیز همواره باید لحاظ شوند. در مرحله حاضر از توسعه رمزارزها، تفاوت های بسیاری بین ایده آل های نظری سیستم غیرمتمرکز رمزارزها و اجرای عملی آنها وجود دارند.

برخی از نکات مثبت و منفی رمزارزها به قرار زیر هستند:

رمزارزها الگویی غیرمتمرکز و جدید هستند برای پول. در این سیستم واسطه های متمرکز مانند بانک ها و مؤسسات مالی برای ایجاد اطمینان و امنیت تراکنش ها ضروری نیستند. بنابراین سیستم رمزارزها امکان بروز اشکال تک نقطه ای مانند بانک های بزرگ را از بین برده اند و از این روی از بروز بحران هایی مانند آنچه در سال ۲۰۰۸ در مؤسسات ایالات متحده اتفاق افتاد، جلوگیری می کنند.

رمزارزها وعده تراکنش ساده تر و ارزان تر را بدون نیاز به طرف سوم مانند بانک ها و مؤسسات مالی رابه مشتریان خود داده اند. استفاده از کلیدهای عمومی و خصوصی در سیستم های مختلف مانند “اثبات سهام” یا “اثبات کار” تراکنش های غیرمتمرکز را امن تر کرده اند.

رمزارزها به دلیل عدم استفاده از سیستم های واسط تراکنش های موجود را با با سرعت بیشتری نسبت به سیستم های تراکنش مرسوم به انجام می رسانند. وام های سریع در سیستم غیرمتمرکز مالی نمونه های بارز این مسئله هستند. این وام ها بدون نیاز به تشریفات مرسوم پردازش می شوند و ظرف چند ثانیه در اختیار کاربران معامله گر قرار می گیرند.

سرمایه گذاری های رمزارزی می توانند سودآوری داشته باشند. بازارهای رمزارز در طول یک دهه گذشته رشد سرسام آوری داشته اند. به عنوان مثال در تاریخ ۲۰ دسامبر ۲۰۲۱ ارزش بیت کوین موجود در بازار رمزارزها تا حدود ۸۶۲ میلیارد دلار تخمین زده شد.

اقتصاد حواله ای در حال تست یکی از برجسته ترین کاربردهای رمزارزها است. در حال حاضر رمزارزهایی مانند بیت کوین به عنوان ارزهای واسط برای انتقال ارزها به بیرون از مرزهای کشورها مورد استفاده قرار می گیرند. بنابراین ارز فیات به رمزارز تبدیل می شود، به آنسوی مرزها منتقل می شود و سپس به ارز کشور مقصد تبدیل می شود. این سیستم انتقال پول بسیار سریع تر و مقرون به صرفه تر از روش های مرسوم است.

اگرچه ادعا می شود که رمزارزها بصورت ناشناخته به تراکنش ها کمک می کنند، ولی باید گفت این تراکنش ها بصورت شبه ناشناس انجام می شوند. این تراکنش ها ردی از خود به جا می گذارند که اف بی آی قادر به رمزگشایی و ردیابی آنها است. همین باعث می شود که دولت ها بتوانند تراکنش های شهروندان عادی را ردیابی کنند.

رمزارزها به عنوان ابزاری محبوب در دستان مجرمان برای انجام پولشویی و خریدهای غیرقانونی هم مورد استفاده قرار می گیرند. پرونده درد پایرت رابرتس که در دارک وب اقدام به فروش مواد مخدر می کرد، یک مورد شناخته شده است. این رمزارزها همچنین به ابزاری محبوب برای هکرها تبدیل شده است که می توانند از آنها برای تولید نرم افزارهای بج خواهی استفاده کنند.

بطور نظری قراراست رمزارزها غیرمتمرکز باشند و سود ناشی از فعالیت آنها بین گروه های زیادی که بر روی بلاک چین فعالیت می کنند تقسیم شود. در واقعیت تملک بشدت متمرکز است. به عنوان مثال، یک دانشجوی ام آی تی طی تحقیقات خود به این نتیجه رسید که حدود ۱۱۰۰۰ از دارندگان و سرمایه گذاران بازار رمزارزها تنها ۴۵ درصد از ارزش در جریان بیت کوین را در اختیار دارند.

یکی از موارد مهم دیگر در اینباره این است که هر کسی که یک کامپیوتر و اتصال اینترنت داشته باشد، می تواند اقدام به استخراج رمز ارز کند. با این وجود استخراج رمزارزهای شناخته شده تر و مهمتر نیازمند صرف انرژی خیلی زیادی هستند. شاید این میزان انرژی به اندازه انرژی مصرفی یک کشور باشد. هزینه های مصرفی انرژی خیلی بالا در کنار غیرقابل پیش بینی بودن مراحل استخراج باعث شده است تا شرکت هایی که درآمدهای چندین میلیارد دلاری دارند، اقدام به استخراج این رمزارزها کنند. طبق یافته های یکی دیگر از دانشجویان دانشگاه ام آی تی، ۱۰ درصد از ماینرها ۹۰ درصد از ظرفیت استخراج رمزارز را به خود اختصاص داده اند.

اگرچه بلاک چین های رمزارزها از امنیت بالایی برخوردارند، بخش های دیگر نگهداری از رمزارزها مانند کیف پول ها و صرافی ها قابلیت هک شدن را دارند. گاهی اوقات میلیون ها دلار رمزارز دزدیده می شوند.

رمزارزهایی که در بازارهای عمومی مبادله می شوند، خیلی بی ثبات هستند و نوسانات زیادی را به خود می بینند. بیت کوین در سالهای گذشته افزایش ها و کاهش قیمت های شدید بسیاری را تجربه کرده است. در دسامبر ۲۰۲۱ قیمت بیت کوین به ۱۷۷۳۸ دلار رسید ولی بعد از گذشت سه ماه عدد به ۷۵۷۵ دلار کاهش یافت. به همین دلیل بسیاری از متخصصان رمزارزها را یک بازیچه موقت و دارای حباب می دانند.